Një paraqitje e ndryshme skenografike e realitetit

Regjisorja e re Dina Duma ka një talent që Evropa e njohu që në fillimet e punës së saj krijuese. Filmi i saj me metrazh të shkurtër “Kthimi” ka marrë disa çmime në festivalet e filmit në të gjithë Evropën dhe kaq ka mjaftuar që Dina të qëndrojë krah për krah me kolegët e saj shumë më me përvojë në regji.

Temat e saj të fokusit janë mjaft komplekse, tema që janë më të heshtura. Por përmes shprehjes së rafinuar artistike, Dina gjen një mënyrë për t’i hedhur dritë mbi to dhe për t’i aktualizuar ato për të nxitur ndryshimin në shoqëri.

Ajo e bëri pikërisht këtë me debutimin e saj të parë në filmin artistik, “Motrat”.

Filmi u shfaq premierë para publikut të Maqedonisë në hapjen e edicionit të 42-të të Festivalit Ndërkombëtar të Kamerasë Filmike “Vëllezërit Manaki” në Manastir.

Filmi “Motrat” fitoi çmimin special të jurisë në programin Në Lindje të Perëndimit në festivalin prestigjioz të filmit në Karlovy Vary dhe ishte kandidat maqedonas për Oscar për filmin më të mirë ndërkombëtar për vitin 2022, i përzgjedhur nga Shoqata e Kineastëve të Maqedonisë (DFRM) .

Më e rëndësishmja, filmi fitoi popullaritet të madh në mesin e shikuesve të të gjitha brezave. “Motrat” trajton një temë të njohur që zakonisht diskutohet mes rreshtave. Filmi është një rrëfim brutal i realitetit që jetojnë sot adoleshentët.

Dhuna e bashkëmoshatarëve dhe ekspozimi i intimitetit të njerëzve të tjerë para publikut të gjerë në rrjetet sociale janë probleme globale që i përjetojnë adoleshentët më të brishtë.

Ndikimi negativ në zhvillimin e këtyre viktimave të reja është dy herë më i madh për shkak të brishtësisë së karakterit të tyre, mjaft karakteristike për vitet.

Jemi të vetëdijshëm, por të gjithë heshtim! Ne kemi një qëndrim që mbetet i mbytur në indiferencën tonë. Dhe si të veprohet?

Dina Duma zgjodhi filmin dhe zgjodhi mirë! “Motrat” është gdhendur në nënndërgjegjje, si një histori reale që në momentin që e dëgjon nuk pushon së treguari, për të paralajmëruar të gjithë.

“Motrat” është një mësim për çdo prind!

Xhelozia, zilia, dashuria, respekti, pabesia, ka qenë dhe do të jetë gjithmonë. Është e njëjta gjë me dhunën e bashkëmoshatarëve. Sipas jush, mediat sociale thjesht i bënë njerëzit të shikojnë atë që ndodhte pas dyerve të mbyllura apo e përkeqësuan atë, i kthyen njerëzit në njerëz të pamoralshëm dhe për pasojë rastet e bullizmit u bënë më të shpeshta?

Brezat e rinj lindin me rrjetet sociale dhe për ta një like mund të thotë gjithçka. Për të marrë pëlqime ose ndjekës, janë të gatshëm të shkojnë larg. Ata janë të fiksuar pas asaj bote, dhe ne të moshuarit nuk i kushtojmë vëmendje të mjaftueshme këtij problemi, sepse nuk jemi as të vetëdijshëm se sa do të thotë për ta dhe sa është realiteti i tyre kjo botë virtuale. Më vjen mirë që “Motrat” është kthyer në një urë që lidh brezat dhe ngre këto problematika, por fatkeqësisht të rinjtë tanë nuk janë të pajisur me mjete dhe njohuri se si të përballen me dhunën e bashkëmoshatarëve dhe traumat e mbetura. Përveç kësaj, sistemi arsimor nuk është i gatshëm të merret me këtë problem, jo vetëm që nuk është gati, por sistemi e injoron plotësisht këtë situatë dhe shpeshherë kontribuon në përjashtimin social të viktimave të dhunës së bashkëmoshatarëve dhe turpërimit (slut-shaming).

Pse zgjodhët filmin si mënyrë shprehjeje? A krijoni duke përdorur një lloj tjetër arti?

Ndihem rehat duke u shprehur përmes artit filmik, në kohën e lirë më pëlqen të bëj foto dhe të shkruaj.

“Dina Duma pati mundësinë të prezantojë projektin e saj më të ri filmik “Skateboarding is not for girls” në programin Residence du Festival në Festivalin e Filmit në Kanë të këtij viti.”

Vitet e fundit kemi parë një përfaqësim dhe njohje më të madhe të grave në industrinë e filmit, si në mbarë botën ashtu edhe në vendin tonë. Si e shihni këtë trend, i cili stimulon pjesëmarrjen e femrave në industri dhe ku e shihni se ka ende një vend për të punuar?

Ekziston një tendencë për të treguar se gratë janë të përfaqësuara në mënyrë të barabartë në industrinë e filmit në mbarë botën, por absolutisht nuk është kështu. Është e lehtë të bësh iluzionin se është ndryshe, duke treguar raste të izoluara, por duhet të shikosh statistikat dhe thotë se nuk ka ekuilibër gjinor në industrinë e filmit, raporti është 20 me 80%.

Në vendin tonë, gratë nuk janë të pranishme në sferën publike të shoqërisë, por nuk janë të pranishme as në pozitat e autorit në industrinë e filmit. Ndryshimet në një shoqëri të re si kjo e jona nuk po ndodhin shpejt. Vetë fakti që agjencia e filmit financon filma me autore femra tregon se gjërat kanë filluar të ndryshojnë.

A do të kishte arritur filmi “Motrat” të njëjtin sukses nëse pas roleve do të qëndronin aktorë profesionistë? Ndoshta do të ishte më e vështirë për ju, si regjisor dhe grua e re, të merrnit emocione nga aktorët tanë vendas?

Maqedonia ka vërtet aktorë dhe aktore të talentuara, por konkretisht për këtë film, derisa isha duke shkruar skenarin, e dija se do të duhej të punësoja aktore joprofesionale, pra adoleshente. Qëllimi ishte të kapnim botën e adoleshentëve në mënyrën më autentike. Legjitime është edhe qasja e angazhimit të aktoreve dhe aktorëve të rinj që mund të luajnë moshën tetëmbëdhjetëvjeçare kur janënë moshën 25-vjeçare, këtë e shohim shpesh si në filma ashtu edhe në seriale. Por në këtë rast, mendova se marrja e aktorëve të vërtetë adoleshentësh do të kontribuonte vetëm në botën që dua të portretizoj.

Sa kotësi dhe diskriminim ka në artin tonë filmik dhe dramatik?

Avantazhi i të qenit regjisor është se ne jemi në gjendje të zgjedhim ekipin me të cilin punojmë. Më vjen mirë që mora vetëm mbështetje nga kolegët e mi dhe në asnjë moment nuk u ndjeva i privuar nga e drejta apo diskriminimi, nuk ka vend për kotësi në trupën time, ne punojmë të gjithë së bashku si ekip.

Si konsumator i mediave sociale, por edhe si studiues i temës së bullizmit kibernetik për qëllimet e filmit, a mund të rendisni ndonjë rregull apo masë paraprake që do t’u sugjeronit të rinjve dhe prindërve të tyre?

Mendoj se gjëja më e rëndësishme është të fillojmë si shoqëri të diskutojmë hapur problemet, në vend që t’i tabuojmë dhe t’i shtypim më tej. Ky ndryshim do të marrë kohë, por unë mendoj se hapi i parë drejt këtyre ndryshimeve është një diskutim i hapur i problemeve, sesa stigmatizimi dhe dënimi.

Të gjithë jemi të varur nga rrjetet sociale. Në pesë vitet e fundit kam pasur shumë përpjekje për t’i fshirë ose zvogëluar ato duke përdorur mediat sociale, por ishte thjesht e pamundur.

Problemi për brezin e ri është se mediat sociale bazohen në vlerat e tyre morale. Më shpesh, siç tregohet në Instagram, TickTock, Facebook është krejtësisht e kundërta e asaj që ata janë në të vërtetë, dhe kjo është të jetosh vazhdimisht në gënjeshtër. Pëlqimet dhe ndjekësit do të thotë më shumë se miqësia dhe lidhja e duhur.

Mjetet e nevojshme për t’u përballur me këtë fenomen për mua qëndrojnë kryesisht në të kuptuarit se ky problem është serioz dhe real dhe se po fillon të përcaktojë një brez të ri. Në shoqërinë tonë të re dhe konservatore askush nuk e sheh këtë si një problem serioz. Si të jetosh në një mohim kolektiv të problemeve, apo thjesht si të ankohesh dhe në fund askush nuk merr masa. Do të duhet kohë që ndryshimet të ndodhin, por ajo që shpresoj është që ky film të hapë një diskutim. Shpresoj që të arrijë tek institucionet dhe autoritetet të cilët duhet të jenë të parët të kuptojnë dhe të pranojnë se kemi një problem serioz.

Problemi për brezin e ri është se mediat sociale paraqesin bazën e vlerave të tyre morale.

Avantazhi i të qenit regjisor është se ne jemi në gjendje të zgjedhim ekipin me të cilin punojmë.

Bota dëshiron të shohë realitetin. Por bota gjithashtu dëshiron të bëjë një pushim nga realiteti dhe të kërkojë ngushëllim në humorin filmik, një histori dashurie ose fantashkencë. Cili është udhëzuesi juaj kur zgjidhni se për cilën temë do të bëni një film, çfarë ju frymëzon më shumë dhe çfarë po përgatitni për ne për momentin?

Zgjedhja e temave për mua vjen në mënyrë të pandërgjegjshme. Ndonjëherë gjithçka fillon vetëm me një foto, herë frymëzohet nga një ngjarje e vërtetë, ndonjëherë është thjesht një emocion, nuk ka vërtet rregulla. Aktualisht jam duke punuar në projektin tim të ri filmik të cilin po e zhvilloj me ndihmën e “Residence” në Festivalin prestigjioz të Filmit në Kanë. “Skateboarding nuk është për vajza” është një histori që rikthehet sërish në botën e adoleshentëve, por është ende herët për të zbuluar më shumë.

Arti filmik sigurisht të ofron një arratisje të vërtetë, në fakt është privilegj i të gjithë atyre që merren me çdo art. Por a keni ndonjë mekanizëm tjetër për t’u çlodhur?

Industria e filmit dhe procesi i realizimit të një filmi mund të jetë rraskapitës, sepse është një proces që zgjat disa vite dhe është vërtet intensiv. Më pëlqen të udhëtoj ose të kaloj kohë në natyrë, në këtë mënyrë rehabilitohem nga puna e vështirë.

Si lidheni me një mënyrë jetese të shëndetshme – dietë dhe sport?

Mundohem të ushtrohem rregullisht dhe të ha një dietë të ekuilibruar.