Zonja, në duart e së cilës arti është më i sigurt

Artisti i madh Pablo Pikaso dikur tha:“Arti fshin nga shpirti pluhurin e përditshmërisë”. Sipas Pikasos, kushdo sot që krijon art, promovon art, konsumon art, është një lloj heroi moral shoqëror që çdo ditë përpiqet të fshijë pluhurin nga shpirtrat e atyre që mund të mos jenë as të vetëdijshëm se po mbyten në të.

Njëra prej tyre është Profesoresha Dr. Dita Starova-Qerimi, profesoreshë në Fakultetin e Arkitekturës dhe Dizajnit në Universitetin Amerikan-Shkup, drejtoreshë e Galerisë Kombëtare të Maqedonisë, artiste, bashkëshorte dhe nënë. Pavarësisht gjithë këtyre titujve, vetë intervista do të zbulojë se ajo është një zonjë e këndshme dhe e ngrohtë që çarmatos njerëzit me buzëqeshje.

Si rojtare dhe promotore besnike e krijimtarisë së pikturës së Maqedonisë dhe e dy monumenteve të kulturës Hamami i Daut Pashës dhe Çifte Hamami, ajo me përkushtim dhe me shumë dashuri përpiqet të rrënjosë dashurinë për artin te njerëzit. Këto 4 vite janë dëshmi se ai po e bën me të vërtetë me sukses.

Mes buzëqeshjeve, opinioneve, dollive, që shkëmbehen në një ekspozitë, fshihen ngadalë por me siguri të gjitha, përveç paragjykimeve dhe pabarazive mes njerëzve, ndërsa Dita kënaqet duke parë kulturën të gjallërohet me të vërtetë para syve të saj.

Ju jeni një lider për fëmijët tuaj, ju jeni një lider në fushën profesionale dhe një artiste në shpirt. A përballeni me ndonjë lloj paragjykimi në punë vetëm sepse jeni grua?

Me krenari do të theksoja se 70 për qind e stafit të Galerisë Kombëtare janë gra, sikur kultura të ishte më e sigurt në duart e grave. Ndoshta kjo është arsyeja e suksesit tonë të vazhdueshëm. Sa i përket paragjykimeve – sigurisht që përballemi me to si gra, por duke i abstraktuar, duke i anashkaluar, bëhemi më të fortë në luftën tonë për barazi.

Besoj se suksesi yt është falë mbështetjes së familjes, si i “shpërbleni” të dashurit për kohën që ndonjëherë ua “vjedh” në emër të karrierës?

Të jesh drejtues i një prej institucioneve më të vjetra, me një histori të fortë kombëtare është një sfidë e madhe personale dhe sociale. Një plejadë e tërë artistësh të mëdhenj kanë krijuar historinë e Galerisë. Përgjegjësia është e madhe.

Arti është në vetë ekzistencën time. Unë kam mbështetjen e prindërve të mi që në moshë të vogël, kur ata ruanin me kujdes çdo vizatim timin, e deri më sot, me praninë e tyre në çdo ekspozitë të organizuar, solo apo në Galeri.

Shpesh duke u kthyer në të shkuarën, i rishqyrtoj të gjitha momentet kur jam larg artit tim. Por besoj fort se kontributi im në promovimin dhe mbështetjen e vlerave kombëtare është pjesë e misionit tim, i cili po bëhet i njohur dhe i mbështetur. Nuk e harroj pothuajse asnjëherë rolin tim të drejtorit që duhet të bëjë maksimumin që të investohet në realizimin e ekspozitave.

Dëshira e sinqertë për të bërë hapa të dukshëm drejt më të mirës në veprimtarinë muzeore dhe artistike më bën më të fortë për të gjitha sfidat me të cilat përballem çdo ditë. Nuk është gjithmonë e lehtë të këmbëngulësh në zgjidhjen e problemeve të përditshme, të gjesh zgjidhje të shpejta dhe të mposhtësh ndjenjën e pafuqisë përballë mundësive reale.

Puna ime kërkon angazhim nga ana ime, të cilën e përkufizoj si shumë turne, si një punë për të cilën nuk ka orar të caktuar pune. Ndonjëherë është stresuese, ndonjëherë sakrifikoj një pjesë të kohës që duhet të kaloj me familjen time. Prandaj u jam pafundësisht mirënjohës që kanë mirëkuptim të plotë dhe mbështetje të pa rezervë.

Është vërtet e vështirë të kalosh artin mes njerëzve që kanë pak interes për të. Si e gjeni motivimin dhe durimin për të ndryshuar njerëzit, për të ndikuar tek ata që të konsumojnë artin dhe për të ndryshuar perceptimin se nuk jetohet me art?

Arti ka fuqinë të ndryshojë jetë. Sipas shkrimtarit francez Anatole France, artisti duhet ta dojë jetën dhe të na tregojë se është e bukur. Pa të (artin) do të dyshonim…Lumturia ime e jetës është se që në moshë të vogël kam pasur mundësinë të shoh, të vizitoj, të mësoj dhe tani kam mundësinë t’i përcjell të gjitha. Vendi ynë në historinë e tij ka figura të mëdha që me veprat e tyre arritën në Evropë para shumë të tjerëve. Vendi ynë i vogël me histori të lashtë ka lënë gjurmë të mëdha, si ato të udhëshkrimtarëve të famshëm. Avantazhi i të vepruarit në një vend ku shumë kombe janë të ndërthurura na bën të veçantë.

Pothuajse të gjithë dinë për Da Vinçin, Pikason, Van Gogun …Kultura dhe arti janë ato që na mbeten ndër shekuj, që na bëjnë të dallueshëm dhe na afrojnë. Sipas sociologut amerikan Talkot Parson (Talcott Parsons), kultura është një parakusht funksional për mbijetesën e çdo shoqërie.

Arti është investimi më i sigurt në botë. Kohët e fundit te ne, për fat të mirë, vetëdija po ndryshon dalëngadalë. Gjithnjë e më shumë ka interes për artet figurative, falë ekspozitave të mëdha që realizohen. Do të doja të kisha një mbështetje të fortë për të vepruar edhe në skenën ndërkombëtare. Por nuk e humb shpresën se edhe ajo do të vijë. UNESCO thekson se përhapja e proceseve kulturore në nivel ndërkombëtar është po aq e rëndësishme sa ndikimi i proceseve ekonomike.

Arti dhe kultura janë një nga fushat e pakta në shoqërinë tonë ku njerëzit mund të bashkohen për të ndarë një përvojë, edhe nëse e shohin botën në mënyra krejtësisht të ndryshme. Jam e bindur që të vizitosh një ekspozitë, të flasësh për një vepër mund të na bashkojë për të ndarë mendimet tona dhe për të diskutuar, arti mund të na bëjë më tolerantë ndaj diversitetit dhe njëri-tjetrit. Takimet me artin mund të na ndihmojnë të identifikohemi me njëri-tjetrin, të zgjerojmë nocionet tonë për veten dhe të na tregojnë se angazhimi individual në botë ka rezultate reale. Shpresoj që në të ardhmen arti të jetë pjesë e diskutimeve për çështje politike, sociale, ekonomike dhe mjedisore.

Arti është mënyra se si ne i tregojmë historitë tona si shoqëri. Mjafton një vizitë në ekspozitën e përhershme në Hamamin e Daut Pashës për të na kujtuar se pasi të jetë zhdukur qytetërimi ynë, ajo që na mban të gjallë është arti ynë. Ajo që njerëzit do të dinë për ne në shekujt e ardhshëm do të diktohet nga ajo që tregon historia jonë tani.

Njeriu mund të sigurojë jetesën nga arti, nëse beson në krijimin e tij.

Sa i kushtoi artit figurative pandemia dhe si ndikoi në punën tuaj?

Pandemia na ka prekur të gjithëve, si në aspektin shëndetësor, ashtu edhe ekonomik dhe emocional. Të gjithë ishim të prekur në një farë mënyre. Por mendoj se të gjithë kemi realizuar edhe shumë mundësi të tjera krijuese, sepse krijimtaria e të gjithë artistëve qëndron në aftësinë për të gjetur mënyra të reja shprehjeje.

Periudhën e kam shfrytëzuar për realizimin e ekspozitës sime vetjake me lulëkuqe. Gjithashtu për ekspozita personale në Stamboll dhe Galerinë Gentinetta në Cyrih, Zvicër.

Sipas artistit hungarez me origjinë hungareze Nikola Shafer (Nicola Schaefer), artisti duhet të ekspozohet, duhet të ekspozohet për t’u imponuar dhe, nëse është e nevojshme, të shpërthejë.

Si nënë e re, besoj se shpesh je e ndarë mes mënyrës tradicionale të edukimit që nënkupton një sërë vlerash morale që po humbasin gjithnjë e më shumë, dhe rrethanave moderne si fëmijëria e shoqëruar me shumë pajisje, internet, media sociale. Cilat janë parimet tuaja për rritjen e fëmijëve tuaj?

Pandemia na bëri të vetëdijshëm për shumë gjëra. Sidomos për kuptimin e kohës së kaluar në shtëpi me të dashurit. Fëmijët sot kanë fatin që përveç pajisjeve elektronike kanë të njëjtën qasje në informacion si fëmijët në Amerikë apo Francë, gjë që çon në njohjen e përsosur të gjuhës angleze dhe që në moshë të vogël të jenë të barabartë me shokët e klasës në kryeqytetet botërore. Edukimi sigurisht që është ndryshe, unë jam nga brezat kur hierarkia ishte një vlerë që respektohet dhe tani ne për shkak të dinamikës së shpejtë të jetës, jemi shumë të butë me fëmijët, që ndonjëherë nuk është avantazh. Por duke pasur parasysh kohën e shpejtë të maturimit të tyre, është një sfidë për ne.

Thonë se një grua e lumtur është edhe një nënë e lumtur … a ndani kohë për veten tuaj?Si ju pëlqen ta kaloni kohën tuaj të lirë dhe të shkëputeni nga gjithçka?

Jam plotësisht dakord që ndihem më e plotësuar me familjen time. Më plotësojnë shëtitjet, aktivitetet, bisedat me ta.

Ju gjithmonë dukeni e rafinuar dhe silleni si një person e ngrohtë dhe pozitiv. Cili është stili juaj i jetesës, a ushqeheni shëndetshëm, a ushtroni?Çfarë mund t’ju bëjë të qeshni më lehtë?

Faleminderit për mendimin lajkatar. Ndoshta ajo që theksuat në fillim – shpirti im artistik krijon një simbiozë që lehtësisht bashkëjeton me shpirtin tim krijues. Stili im i jetesës nuk ndryshon shumë nga mënyra e jetesës së të gjitha nënave me përgjegjësi. E përkushtuar shpirtërisht dhe fizikisht fëmijëve, e mbushur me dashuri dhe përkushtim ndaj punës. Përpiqem me të gjitha mundësitë që t’i kushtoj vëmendje dietës në mënyrë që të vazhdoj me ritmin e detyrave të dhëna. Nuk do të thosha se e kam pasion sportin, por dua të eci. Ne shfrytëzojmë çdo moment të lirë me familjen për shëtitje dhe zbulime në vende të reja, të paparë më parë.

Dhe më lehtë më bën që qeshur bashkëshorti im, për të cilin miqtë tanë thonë se ka një sens humori të rafinuar.

Cila është formula juaj për shëndet të mirë dhe shpirt të hareshëm që do të ndani me lexuesit?

Sipas mendimit tim, formula më e mirë është buzëqeshja. Është gjuha universale që ne e kuptojmë të gjithë. Përveçse është një qetësues natyral i stresit, buzëqeshja është e shkëlqyeshme për krijimin dhe edukimin e marrëdhënieve shoqërore. Kur ju buzëqeshni sinqerisht njerëzve, shumë herë ata do t’ju përgjigjen me një buzëqeshje. Është shumë e rëndësishme për moralin tuaj që të jeni pranë njerëzve të buzëqeshur!Edhe kur është e sforcuar, për trurin tonë buzëqeshja bëhet/mbetet një stimul për një humor të mirë. Studiuesit kanë zbuluar se në rastin të trishtimit dhe stresit, mjafton të buzëqeshni për 60 sekonda që truri të marrë një mesazh pozitiv dhe të shkaktojë ulje të sekretimit të hormoneve të stresit, por rritje të hormoneve që janë përgjegjëse për humor të mirë.

Pra buzëqeshni!Sipas Nënë Terezës, paqja fillon me një buzëqeshje.