Jo rastësisht është emruar si Viatmin A. Ky është vitamini i parë i shpikur dhe ka me dinjitet vendin e parë të alfabetit. I krijuar në 1913, dhe bën pjesë në grupin e vitamineve që zbërthehen në ynryrëra. Ky vitamin është një nga antikoaksidanset më aktive dhe ka shumë rëndësi për shumë procese biokimike në organizëm.
Dy lloje të vitaminës A
Tipi i parë i Vitaminës A gjendet në mish, kafshl, peshk dhe produkte qumështore. Lloji i dytë është provitamina A dhe mund të gjendet në perime, pemë dhe produkte tjera bimore. Lloji më i shpesht i provitaminës A në ushqim është beta-karotini.
Sa vitamin A i duhet organizmit?
Sasia e vitaminës A e cila i nevojitet organizmit kryesisht varet nga mosha dhe statusi reptodiktiv. Dozat e rekomanduara të vitaminës A për njerëzit me moshë 14 vjeçare dhe më të vjetër lëvizin nga 700 deri 900 mikrogram në ditë. Dozat më të mëdha rekomandohen te gratë që i ushqejnë foshnjët e tyre me gji, kurse verat më të ulëta rekomandohen te foshnjët të ushqehen me sisë dhe fëmijët më të ri se 14 vjeçar.
| Vitet | meshkuj | femra | shtatzëna | Me sisë-dhënie |
|---|---|---|---|---|
| 0–6 muaj | 400 mcg | 400 mcg | ||
| 7–12 muaj | 500 mcg | 500 mcg | ||
| 1–3 vjeçar | 300 mcg | 300 mcg | ||
| 4–8 vjeçar | 400 mcg | 400 mcg | ||
| 9–13 vjeçar | 600 mcg | 600 mcg | ||
| 14–18 vjeçar | 900 mcg | 700 mcg | 750 mcg | 1200 mcg |
| 19–50 vjeçar | 900 mcg | 700 mcg | 770 mcg | 1300 mcg |
| 51+ vjeçar | 900 mcg | 700 mcg |
1 mcg = 3.33 IE
Burimi i Vitaminës A
Vitamina A natyrisht gjendet në produkte ushqimore mes tjerash edhe si burime të begatshme janë:
- Mëlçia e zezë e lopës dhe llojet tjera të mishit.
- Peshk sidomos salmoni dhe tuna
- Perimet e gjelbërta dhe perimet tjera të kaltërta, të portokallta dhe të verdha,si karrota, brokoli, dhe kungujt;
- Pemët, duke përfshirë edhe дињата, kajsiat dhe mango.
- Produktet e qumështit;
- Patate
- Vezët
Dobitë shëndetsore
Vitamina A është shumë e rëndësishme për shikim të mirë. Duke ju falimenderuar asaj, mund të shohim kur është errët.
Pa vitaminë A të mjaftueshme, organizmi është më i prirur për infeksione. Ky vitamin na mbronë nga bakteriet, parazitet dhe infeksionet virusale.
Vitamina A është shumë me rëndësi para përhapjes së fruthit te fëmijët. Kur është i pranishëm në sasira të mjaftueshme, fëmijët më lehtë i kalojnë simptomet e fruthit.
Ky vitamin është një nga antioksidanset më aktive. Kontribon për mirëmbatjen e lëkurës dhe membranës mukoide. Ndihmon edhe në mbrojtjen e lëkurës nga rrezitja e rrezikshme e diellit. Është shumë me rëndësi për mjekimin e akneve dhe rudhave të vogla.
Është dëshmuar se Vitamina A ka edhe ndikim mbrojtës te disa lloje të kancerëve, ndihmon në reduktimin e nivelit të kolesterolit të keq dhe e redukton rrezuikun nga sëmundjet e zemrës.
Vitamimi A ka edhe shumë përdorime tjera shëndetsore, siç janë për shembull shërimi i infeksioneve urinare, shërimi i gjendjeve të lëkurës si egzema, psoriaza, plagët, djegiet nga dielli dhe shumë sëmuindje tjera dhe gjendje tjera shëndetsore.
Mungesa e Vitaminës A
Për fat të mirë, me anë të ushqimit marrim edhe vitamin A të mjaftueshme. Por, rësish edhepse raritet, mund të paraqitet edhe mungesë e këtij vitamini i cili më shpesh manifestoht si:
– shikim i keq, i cili manifestohet me verbërim nate.
– Zhvillim jo i mjatueshëm trupor te fëmijët.
– Probleme me sistemin repdoruktiv te të rriturit.
– Gingoiviti.
– Lëkurë e thatë dhe infeksionet.
– Nëse mungeaa është e madhe mund të shkakton edhe anemi.
– Tendencë ose prirje ndaj infeksioneve virale
– Rënia e flokëve
– Humbja e apetitit
– Probeleme me flokët
A mund Vitamini A të jetë i rrezikshëm?
Kur flasim për Vitaminën A me rëndësi është të theksojmë edhe mundësinë për stërdozim me të. Shpesh stërdozimi ose doza e tepërt me vitamin A fitohet me konsumin e tepërt të vitaminës A si shtojcë në ushqim.
Hipervitaminoza A mund të na shpien te problemi gjatë lindjes, anomalitë në mëlçinë e zezë ose probleme me sistemin nervor qendror. Për shkak të kësaj, gratë shtatzëna do të duhet të marrin vitamin A si shtojcë, vetëm nëse nuk rekomandohet nga mjeku.
Disa nga këto simptome që paraqiten gjatë hipervitaminozës me vitamin A janë: humbja e apetitit, irritimi, lodhja, thonjë të brishtë, kokëdhimbja, probleme me të pamurit, depresioni dhe anemia.
Konsumi i sasirave të mëdha të beta-karotinit ose formave tjera të provitaminës A, mund ta ndryshojnë ngjyrën e lëkurës në të verdhë-portokallit. Por kjo gjendje nuk është e rrezikshme.