HIV është një virus që sulmon sistemin imunitar – mburoja e trupit kundër baktereve dhe viruseve me të cilat është në kontakt të vazhdueshëm. Konkretisht, virusi vret qelizat CD4, të cilat janë një lloj i qelizave imune të quajtura qeliza T. Ndërsa virusi HIV përparon me sulmin ndaj këtyre qelizave, trupi bëhet më i prekshëm ndaj llojeve të ndryshme të infeksioneve dhe sëmundjeve të rënda siç është kanceri.
HIV transmetohet përmes lëngjeve të trupit:
· Gjakut
· Spermës
· Sekretimit vaginal
· Qumështit të gjirit
HIV nuk transmetohet përmes ajrit ose ujit ose përmes kontaktit të zakonshëm.
Nuk ka shërim për këtë gjendje gjatë gjithë jetës, megjithëse shkencëtarët nuk po heqin dorë nga kërkimi. Por me kujdesin e duhur mjekësor, përfshirë një trajtim të quajtur terapi antiretrovirale, është e mundur të kontrollohet dhe të jetohet me të.
Pa trajtim, një person me HIV pozitiv mund të sëmuret edhe nga SIDA. Në atë fazë, sistemi imunitar është shumë i dobët për të luftuar sëmundjet dhe infeksionet e tjera. Një person me SIDA, i cili nuk merr ilaçe të përshtatshme, jeton mesatarisht 3 vjet. Me terapi antiretrovirale, virusi HIV menaxhohet lehtësisht dhe jetëgjatësia është pothuajse e njëjtë me atë të njerëzve që nuk do të vijnë kurrë në kontakt me të.
Nga viti 1987 deri në vitin 2019, 460 raste të HIV janë regjistruar në vendin tonë
Çfarë është SIDA?
Një sëmundje që zhvillohet tek njerëzit që janë HIV pozitivë. Në fakt, është faza më e përparuar e virusit HIV. Por një individ nuk ka domosdoshmërisht SIDA vetëm sepse ai ose ajo është HIV-pozitiv.
Siç u përmend, virusi HIV vret qelizat CD4. Njerëzit e shëndetshëm zakonisht kanë 500 deri në 1,500 qeliza të tilla për milimetër kub. Një person i infektuar me HIV qelizat CD4 e të cilit kanë rënë nën 200 për milimetër kub do të diagnostikohet me SIDA.
SIDA mund të diagnostikohet gjithashtu tek njerëzit që kanë HIV dhe gjithashtu kanë zhvilluar infeksione oportune ose kancer, të cilat janë shumë të rralla në njerëzit që janë HIV-negativë. Infeksioni oportunist, si pneumonia, e shfrytëzon këtë situatë delikate si virusin HIV, për të sulmuar trupin.
Nëse nuk trajtohet, HIV mund të kalojë në SIDA brenda një dekade. Pacientët e patrajtuar me SIDA jetojnë mesatarisht 3 vjet, por koha shkurtohet nëse trupi ndërkohë has një sëmundje serioze oportune. Terapia antiretrovirale mund të parandalojë që virusi HIV të shkaktojë SIDA.
Por nëse SIDA zhvillohet, kjo do të thotë që imuniteti kompromentohet rëndë. Ai është aq i dobët sa nuk mund të luftojë as infeksionet më të dobëta. Njerëzit bëhen të prekshëm nga një sërë sëmundjesh si pneumonia, tuberkulozi, kanceri, meningjiti, infeksionet kërpudhore të gojës dhe fytit dhe shumë më tepër.
Jetëgjatësia e shkurtuar në rastet me SIDA të patrajtuar nuk është rezultat i drejtpërdrejtë i vetë sindromës, por është rezultat i sëmundjeve dhe komplikimeve që ndodhin për shkak të imunitetit të dobësuar.
404 (88%) janë meshkuj dhe 56 (12%) janë femra
HIV dhe SIDA: Cila është lidhja?
Për tu infektuar me SIDA, një person duhet të jetë i infektuar me HIV. Por të jesh HIV pozitiv nuk do të thotë domosdoshmërish se do të sëmuresh nga SIDA.
Rastet me HIV përparojnë në tre faza:
· 1: Faza akute, javët e para pas infektimit
· 2: Vonesa klinike ose faza kronike
· 3: SIDA
Sa shpejt kalon një rast HIV në një fazë kronike ndryshon nga personi në person. Pa trajtim, mund të duhet deri në një dekadë përpara se të kalojë në SIDA. Me ilaçet e duhura, mund të zgjasë gjithë jetën.
Edhe pse nuk ka shërim për HIV, mund të jetohet me virusin normalisht. Nuk ka shërim për SIDA, por trajtimi mund të rrisë numrin e qelizave CD4 në një nivel që tregon se trupi nuk ka SIDA (200 ose më shumë, qelizat CD4 për mm kub). Terapia antiretrovirale është e mirë sepse ndihmon gjithashtu në luftimin e infeksioneve oportuniste.
Transmetimi i HIV-it: Mëso faktet!
Çdokush mund të infektohet me virusin HIV përmes lëngjeve trupore të paraqitura më lartë. Transmetohet nga personi në person përmes:
· seks vagjinal ose anal
· ndarjen e gjilpërave dhe mjeteve të tjera për injektimin e ilaçeve
· ndarja e pajisjeve të tatuazheve pa u sterilizuar midis dy përdorimeve
· gjatë shtatzënisë, lindjes, ushqyerjes me gji, nëna mund t’ia kalojë atë fëmijës
· duke përtypur ushqimin e foshnjës para se ta jepni në gojë
Në teori është e mundur, por jashtëzakonisht e rrallë, që HIV të transmetohet përmes:
· seksit oral (por vetëm nëse personi me HIV-pozitiv gjakoset nga qiellza)
· Kafshimi nga personi me HIV pozitiv (vetëm nëse pështyma është me gjak ose ka plagë të hapura në zgavrën e gojës)
· kontakti me lëkurën, plagët dhe gjakun e të infektuarit me HIV pozitiv
HIV nuk transmetohet përmes:
· prekjes
· përqafimeve, mbajtjes për dore, puthjeve
· ajrit ose ujit
· ndarjes së ushqimit dhe pijeve
· pështymës, lotëve, djersës, jashtëqitjes
· ndarjes së tualetit, shtratit ose peshqirit
· mushkonjave dhe insekteve të tjera
Është e rëndësishme të theksohet se një person me HIV pozitiv, i cili po trajtohet, por vazhdimisht është pa barrë virale, është praktikisht e pamundur të infektojë një tjetër.
Testet për zbulimin e HIV-it
Ekzistojnë disa opsione, disa japin rezultate të shpejta, disa marrin kohë, por i takon mjekut të vendosë se cili test është i përshtatshëm për rastin. Në parim, testet kryhen nga një test gjaku për të kontrolluar nëse ka paraqitje të antitrupave ose antigjeneve. Një antitrup është një përbërës proteinik që trupi e krijon vetëm në mënyrë që të luftojë infeksionin. Antigjeni, nga ana tjetër, është një pjesë integrale e virusit që aktivizon imunitetin.
ÇKA NËNKUPTOHET ME PERIUDHËN HIV NË DRITARE?
Menjëherë pas kontaktit të parë me HIV, virusi fillon të shumohet në trup. Sistemi imunitar i të infektuarit u përgjigjet antigjeneve duke prodhuar antitrupa.
Periudha kohore midis ekspozimit ndaj virusit dhe kohës që bëhet e dukshme përmes një testi gjaku quhet periudha e dritares. Shumica e njerëzve zhvillojnë antitrupa të dukshëm 23 deri 90 ditë pas infektimit.
Nëse një person testohet gjatë periudhës së dritares, ka të ngjarë të marrë një rezultat negativ. Por edhe në këtë periudhë ai është ngjitës/infektues për të tjerët. Prandaj, testi përsëritet pas një periudhe të caktuar (koha varet nga testi i përdorur më parë). Në ndërkohë, personi duhet të përdorë prezervativ për të parandaluar përhapjen e HIV.
104 njerëz vdiqën nga shkaqe të lidhura me HIV
Simptomat e hershme të HIV
Gjatë fazës akute, disa njerëz nuk shfaqin ndonjë simptomë ose thjesht nuk i shoqërojnë ata me HIV sepse ato i ngjajnë gripit ose virusit sezonal. Simptomat janë të ndryshueshme, mund të jenë të lehta ose të rënda, mund të shfaqen dhe zhduken, dhe mund të zgjasin me ditë ose javë.
Simptomat e hershme përfshijnë:
· ethe
· të ftohtë
· nyjet imfatike te fryra
· dhimbje të përgjithshme
· skuqje të lëkurës
· dhimbje të fytit
· dhimbje koke
· pështjellje
· stomaku i trazuar
56% e rasteve janë te burrat që kanë kryer marrëdhënie seksuale me një burrë
Cilat janë simptomat e HIV?
Pas 1 deri në 2 muaj, HIV hyn në një fazë kronike që zgjat nga disa vjet në disa dekada. Disa njerëz nuk kanë simptoma në këtë fazë, ndërsa të tjerët kanë simptoma minimale ose atipike të tilla si:
· dhimbje koke dhe dhimbje të tjera
· nyjet limfatike te fryra
· ethe të shpeshta
· djersitje natën
· lodhje
· pështjellje
· të vjella
· diarre
· humbje peshe
· skuqje të lëkurës
· infeksione të shpeshta të gojës dhe fungale vaginale
· pneumoni
Ashtu si në fazat e hershme, HIV transmetohet lehtë pavarësisht nga simptomat. Por një person nuk do ta dijë se ka HIV nëse nuk testohet. Testi nuk mbron vetëm të tjerët, mbani në mend se zbulimi i hershëm do të çojë shpejt në barna që do të ngadalësojnë plotësisht virusin.
Nëse një person ka qenë i ekspozuar ndaj HIV, ai gjithashtu ka qenë i ekspozuar ndaj sëmundjeve të tjera seksualisht të transmetueshme si gonorrea, klamidia, sifilizi, trikomoniaza. Tek burrat, simptomat e sëmundjeve ngjitëse seksuale janë më të theksuara sepse ato janë të dukshme në organet gjenitale, ndryshe nga gratë. Por gratë reagojnë më shpejt dhe shkojnë te mjeku, ndryshe nga burrat.
66% e rasteve me HIV pozitiv në 2019 diagnostikohen vonë (10% më shumë se 2018).
Cilat janë simptomat e SIDA-s?
SIDA ose Sindroma e Mungesës së Imunitetit të Fituar – një fazë në të cilën sistemi imunitar dobësohet sepse virusi HIV nuk është trajtuar për vite me rradhë. Njerëzit me HIV pozitiv gjithashtu do të zhvillojnë SIDA në rast të zbulimit të vonë të vetë virusit ose nëse e dinë që kanë HIV por nuk janë të këmbëngulës me terapinë. SIDA është gjithashtu e pashmangshme në rastet e HIV-it që janë rezistente ndaj terapisë antiretrovirale.
Simptomat e SIDA-s janë si më poshtë:
· ethe të shpeshta
· nyje limfatike të fryra kronike, veçanërisht në sqetulla, qafë dhe ije
· lodhje kronike
· djersitje natën
· njolla të errëta në lëkurë ose brenda gojës, hundës ose qepallat
· plagë, njolla ose lezione në gojë dhe gjuhë, organet gjenitale ose anus
· gunga, lezione ose skuqje të lëkurës
· diarre e shpeshtë ose kronike
· humbje e shpejtë e peshes
· probleme neurologjike si problemet e përqendrimit, humbja e kujtesës dhe konfuzioni
· ankth dhe depresion