Vjella dhe problemet tjera me rrugët gastrointestinale dhe infeskionet e zorrëve më shpesh paraqiten gjatë verës, sepse ushqimin të cilin e konsumojmë ruhet në temperatura të larta dhe më lehtë kontaminohet.

Arsyet për vjellje
Te shumica gjithmonë është shenjë se diçka po ndodh me organizmin.Arsyet për këtë simptom mund të jenë të ndryshme, kurse më shpesh bëhet fjalë për inferksione virale kurse më rrallë për ato bakteriale (salmonella dhe stafilokoka), intoksikim kimik ose ndonjë lloj tjetër. Ndoshta ka të bëj edhe me gjendje tjera shëndetsore siç janë kokëdhimbja, proceset abdominale, ftohje,dhimbja e fytit.Vjellja shpesh, pothuaj gjithmonë shoqërohet me diare, kurse shpeshherë edhe me temepraturë të lartë.

Shkaktarët viral të gastroenterëve

Për zhvillimin e infeksioneve norovirusale (Noro-virus)nevojitet një numër shumë i vogël grimcave virale. Ai njihet me shkaktimin e epidemive dhe të gastroenteritit. Edhepse më shpesh viruset janë ata të cilët janë përgjegjëse për parqitjen e gastroenteritit viral më shpesh në periudhën e dimërit, gjatë verës më shpesh paraqiten edhe infeksione me Noroviruse nga familja Caliciviridae, për të cilët konsiderohet se shkaktojnë madje 50 % nga infeksionet gastroenetrike të shkaktuar nga ushqimi. Noroviruset i përshkojnë të gjithë personat pavarsisht nga mosha, të cilët barten nga ushqimi dhe uji i kontaminuar me fekale, me anë të kontaktit me një individ të infektuar ose bartjen me spërkatjetë virusit dhe kontaminimit të sipërfaqeve të ndryshme.
Në gastroeneterët viral të pranishme janë edhe infeksione me viruse Adeno dhe Rota, edhepse përfaqsimi i tyre është më i ulët në krahësim me noro-virusin gjatë verës.

Pasqyria klinike dhe shërimi

Noro-viruset shkaktojnë simptome siç janë; pështjellje, vjellje, ngërçe në stomak, temperaturë, dhimbje në muskuj dhe sfilitje. Sëmundja fillon papritmas,24 –48orë pas hyrjes së virusit në organizëm, edhepse simptomet mund të paraqiten 12 orë pas ekspozimit. Kohëzgjatja e gastroenteritit është e shkurtër, disa ditëshe, norovirusi është aktiv në fece me muaj, kurse me këtë paraqet një rrezik nga kontaminimi i mjedisit. Përvojat epidemiologjike dhe klinike tregojnë se fëmijët shumë më shpeshvjellin se sa të rriturit.
Enteroviruset më shpesh shkaktojnë infeksione dhe krijojnë një klim jo të përshtatshme, dhe atë zakonisht ka fundi i verës dhe fillimi i vjeshtës. Dallojmë shtatëdhjetë lloje të eneteroviruseve që shkaktojnë një numër të madh të sëmundjeve, simptomet e të cilave radhiten nga të vogla e deri te ato kanosëse për jetë. Më shpesh viktimat e eteroviruseve janë fëmijë me moshë prej 4 – 12 vjeçar. Infektimi më shpesh përhapet me anë të duarve të palaram por mund të përhapet nga uji i kontaminuar, uji i fjetur i pishinave.
Simptomet e eterovirozës janë: rritja e temperaturës së trupit, që zgjat disa ditë, vjellja dhe diarea, paraqitja e fashave të sëmura ose lëndime në qiellzën e butë, por mund të paraqiten edhe fasha të vogëla në duar dhe këmbë. Format më të vështira madje mund të rezutojnë në zhvillimin e meningjitit viral, pleurodinisë, deri në zhvillimin e encefalit.
Baza e shërimit të gastroenteritit është kompenzimi i lëngjeve dhe elektroliteve të humbura dhe konsumi i ushqimit më të thjeshtë dhe më të lehtë. Ushqimi i yndyrshëm, i skuqur dhe i ëmbël duhet të evitohet, si dhe të gjithë produktet e qumështit, me përjashtim të produkteve probiotike.Për personat që nuk mund të marrin lëngjë nëpërmjet gojës për shkak të pështjelljes, vjelljeve të shpeshta (sidomos fëmijët e vegjël), kanë nevojë për kujdes mjeksor dhe kompenzim të lëngjeve në mënyrë intravenoze. Terapia antibiotike te infeksionet virale me salmonela nuk rekomandohet sepse mund ta vazhdoj sëmunjen dhe të shkaktoj gjendje kronike, kurse te gastroenterite virale kjo nuk ka asnjë ndikim.

Shkaktarët bakterial të gastroeneterëve

Temperaturat e larta paraqesin mjedis të përshtatshme për shumimin e bakterieve në ushqim, disa lloje të ushqimeve janë shumë të përshtatshme për shumimin e tyre.
Për dallim nga shkaktarët e gastroenetritit në dimër, gjatë tërë vitit shkaktarët më të shpesht janë bakteriet. Kryesisht ka të bëj me bakteriet nga lloji Salmonella të cilët i zbulojmë te njerëzit, kafshët dhe mjedisi. Ai mikroorganizëm hyjnë në organizëm përmes sistemit digjestiv, kurse për zhvillimin e sëmundjeve te personat e shëndoshë nevojitet një numër i madh i kolonive, andaj infeksioni zakonisht paraqitet si rezulat i konsumit të madh të ushqimit ku bakteria është me koncentrim të madh.Produktet me bazë qumështore, kekat me krem dhe ushqimet tjera që përmbajnë vezë me përgatitje të pamjaftueshme temike, pastaj kremi, pemët dhe perimet e pa lara ose pastruara si duhet, si dhe mishi pulës dhe mishi grirë jo të përgatitur termikisht mund të jenë të kontaminuar me Salmonela. Edhe një shkaktar tjetër i rëndësishëm i kontaminimi bakterial të ushqimit gjatë verës është stafilokoki i artë dmth.,Staphylococcus aureus. Në ushqim hyjn në kontakt me lëkurën ose pështymën e personave të kolonizuar gjatë përgatitjes së ushqimit, kurse eterotoksinet e tij janë rezistzues ndaj nxehtësisë dhe përgatitjes së shkurtë termike.

Këshilla të rëndësishme për parandalimin e infeksioneve

Ushqimi i kontaminuar shpeshherë ka pamje, aromë  dhe shije normale. Prandaj, çelësi i parandalimit është të pengohen bakteriet të hyjnë në ushqim dhe të shumohen që të pengohet infeksioni. Hapi më i rëndësishëm i parandalimit është pastrimi i duarve.
Mirë duhet të pastrohen pemët dhe perimet, duhet të pastrohen edhe sipërfaqet e punës dhe shtesat për ngrënie (veglat). Produktet e përpunuara të mishit she vezëve duhet të përpunohen mirë, kurse peshku duhet të përgatitet i freskët. Ushqimi duhet të përgatitet për gatim para konsumit, dhe të mos ruhet jashtë friguriferit. Uji me prejardhje të panjohur duhet të shmanget. Higjienë e përshtatshme dhe të gjitha procedurat e përmendura edhe më tej janë mjete kryesore kundër infeksioneve gjatë verës dhe vjeshtës së hershme.

Procedura ose hapat me fëmijën e sëmurë

Vjellja e shpeshtë dhe begatshme, sidomos nëse pas kësaj ka edhe diare dhe temperaturë, menjëherë na shpien te humbja e lëngjeve ose dehidratimi.Fëmijët te këto gjendje refuzojnë ushqim dhe lëngje. Nevojitet që të kompenzohet humbja e lëngjeve, që nënkupton konsumi i çdo llojit të lëngu që e pranon fëmija, duke i dhënë sasira të vogla të lëngut, në intervale të shkurta kohore. Rekomandohet që t’i ofroni edhe ushqim të fortë, gjagjësisht atë që e don fëmiju. Duhet ta dini se konsumi i ushqimit nuk e keqson gjendjen shëndetsore te fëmijët, ata nuk duhet t’i vëmë në situatë ditale.