Kafeja është një nga pijet më të përhapura dhe mbase më të popullarizuara me të cilat fillojnë ditën miliona njerëz nëpër botë. Përgjithsisht e pranar, si te individët ashtu edhe në jetën shoqërore dhe sociale, me një efekt të dobishëm të dëshmuar mbi disponimin dhe aftësinë e punës. Kafeja ka një histori shumë të gjatë në mjekësi, në ushqim, por edhe në edukimin shtëpiak, duke pasur parasysh fjalinë anekdotale që me siguri çdo prind i ka drejtuar fëmijës së tij: “Nëse pini kafe, do t’ju del bishti!”
Disa besime në lidhje me kafenë nuk janë saktësisht me përmbajtje anekdotike, siç është lidhshmëria e kafesë me sëmundjet e zemrës ose sëmundjet malinje. Megjithatë, ata konfirmojnë se kafeja ka efektet e saj pozitive në shëndetin tonë. Prandaj vijonë pyetja: “Cila është e vërteta në lidhje me kafenë?” Ndoshta përgjigjja më e mirë është se kafeja, për shumicën e njerëzve, ka një efekt pozitiv.
Kafeina – fajtori për gjithçka!
Përbërësi më i rëndësishëm aktiv në kokrrat e kafes është kafeina – një substancë që stimulon punën e sistemit nervor qendror, stimulon punën e zemrës, relakson tonin e muskujve bronkial dhe ndikon në mënyrë të ndryshme në enët e gjakut dhe presionin e gjakut. Në varësi të llojit të kafesë, një filxhan kafe përmban rreth 100-150 mg kafeinë e cila vepron si një psikostimulant i butë dhe që mund të ketë një efekt toksik në sasi të mëdha. Sidoqoftë, në sasi të moderuar ajo ka ndikim stimulues, kështu që me kënaqësi e përdorim atë si një ritual të pashmangshëm për t’u ngritur herët në mëngjes. Studentët dhe njerëzit që punojnë e konsumojnë atë gjatë natës dhe në mbrëmje, pasi kafeja rrit gatishmërinë, përqendrimin dhe vëmendjen. Këto efekte janë konstatuar jo vetëm për shkak të efekteve të kafeinës, por edhe të efekteve të hormoneve mbiveshkore (kortizol dhe adrenalinë), sekretimi i të cilave stimulon vetë kafeja. Nëse pini kafe, është e rëndësishme jo vetëm sa e fortë është kafja, por edhe mënyra se si përgatitet. Ju duhet të dini që çdo shtesë në kafe, të tilla si qumështi, sheqeri, kremi dhe aromat artificiale, rritsin ndjeshëm marrjen e kalorive dhe yndyrës në trup. Përveç kafeinës, kokërrat e kafesë përmbajnë gjithashtu vajra që mund të rrisin ndjeshëm nivelin e kolesterolit në gjak. Kafeja me filtër, në këtë drejtim, është më e sigurt se kafeja tradicionale e bërë në shtëpi, kështu që nuk rekomandohet të konsumoni sasi të mëdha të kafesë së pafiltruar tek njerëzit me nivele të ngritura të kolesterolit në gjak. Kafeina në mjekësi përdoret ekskluzivisht për të stimuluar sistemin nervor qendror.
Hulumtimet e reja tregojnë se kafeja gjithashtu mund të ketë një efekt të dobishëm në shëndetin e njeriut, kryesisht për shkak të përqendrimit të lartë të antioksidantëve.
Në vitin 2006, një studim raportoi se “kofeinomanët” me 3-5 gota kafe në ditë ulnin ndjeshëm rrezikun e sëmundjeve të tilla si sëmundja e Parkinsonit dhe Alzheimerit. Përveç kësaj, kafeja zvogëlon rrezikun e demencës dhe përmirëson ndjeshëm funksionet njohëse, kryesisht memorjen verbale, vizuale dhe hapësinore. Ky efekt mbrojtës në funksionin e indeve nervore është i dukshëm në popullatën më të vjetër, veçanërisht në njerëzit mbi 80 vjeç. Kafeja, deri në një farë mase, mund të zvogëlojë rrezikun nga cirroz e mëlçisë dhe karcinomës hepatocelulare, një tumor parësor malinj i mëlçisë që shpesh rezulton nga cirroza e mëlçisë. Kafeina është gjithashtu e njohur se është një përbërës i zakonshëm në shumë analgjekikë të njohur, dhe njerëzit me migrenë janë të vetëdijshëm se kur nuk kanë kurë, simptomat ndonjëherë mund të lehtësohen edhe me mbushjen e një filxhani të kafes së zezë. Efekti mbrojtës i kafesë përmendet gjithashtu te diabeti (diabeti tip 2), kanceri i gjirit dhe madje edhe te kariesi dentar.
Një çështje e zakonshme në praktikën klinike është ndikimi i kafeinës në funksionin e zemrës. Kafeina është një stimulues dhe kontribuon në ritmin e përshpejtuar të zemrës dhe kapërcimin e të mundshëm kardiak, të ashtuquajturat aritmi. Kjo ndodh shpesh tek njerëzit që kanë një sëmundje të zemrës dhe, duke bërë kështu, konsumojnë sasi të mëdha të kafeinës. Në Kroaci, një studim i publikuar në vitin 2006 nga më shumë se 128,000 të anketuar zbuloi se kafeja nuk rrit rrezikun e sëmundjes së arterieve koronare. Por njerëzit me polimorfizëm CYP1A2 kanë një metabolizëm më të ngadaltë të kafeinës dhe si pasojë, rreziku i sulmit në zemër është 30% më i lartë. Kjo do të thotë që shpejtësia e metabolizmit tuaj me të cilën trete kafeinën është përgjegjëse për rrezikun e mundshëm të kafesë. Ky përfundim është më pak i zbatueshëm për gratë te të cilat 3-4 gota kafe jo vetëm që zvogëlojnë rrezikun e sëmundjeve kardiovaskulare, incidenca është e lartë edhe te disa lloje të kancerit.
Kafeja ngre presionin sistolik dhe diastolik të gjakut, veçanërisht te njerëzit me hipertension të dokumentuar. Rritje të presionit të gjakut janë raportuar edhe te njerëzit që pinë rregullisht kafe në sasi të mëdha, si dhe te të moshuarit që nuk janë më pak të përgjegjshëm ndaj faktorëve provokues.
Rekomandim për adhueuesit:
4-7 gota kafe në ditë sigurisht që mund të çojnë në një sëmundje të lidhur me kafeinën që manifestohet me nervozizëm, pagjumësi dhe rritje të irritueshmërisë. Prandaj, adhuruesit e kafesë, por jo të kafeinës, përdorin kafe pa-kafeinë ose një recetë zviceriane për përgatitjen e kafes, sipas së cilës kafja e bluar pihet me avull uji nën presion dhe kështu ruan shijen dhe zvogëlon përqendrimin e kafeinës. Përfudimi është se kafeja në sasi të vogla nuk mund të jetë e rrezikshme për shëndetin tonë, pa marrë parasysh “gjatësinë e bishtit” me të cilin ende dikush na kërcënon.